άδμητος

I

Μυθολογικό πρόσωπο. Βασιλιάς των Φερών στη Θεσσαλία, γιος του Φέρητα και εγγονός του Κρηθέα και της Τυρώς. Μητέρα του Α. ήταν η Κλυμένη, κόρη του Μινύα. Ο Πελίας, βασιλιάς της Ιωλκού και θείος του Α., είχε υποσχεθεί πως θα έδινε την ωραία κόρη του Άλκηστη στον άνθρωπο που θα κατόρθωνε να δαμάσει έναν αγριόχοιρο και ένα λιοντάρι, να τα ζεύξει στο άρμα του και να λάβει έτσι μέρος σε αρματοδρομία. O Ά. κάλεσε τον Απόλλωνα, που o Δίας τον είχε εξορίσει από τον Όλυμπο επειδή σκότωσε τους Κύκλωπες (Ησίοδος) και τον είχε υποχρεώσει να υπηρετήσει εννιά χρόνια βοσκός στα κοπάδια του Αδμήτου, στο Πήλιο, και τον ρώτησε: «Σου φέρθηκα με τον σεβασμό που απαιτεί η θεϊκή σου ιδιότητα;». Ο Απόλλων το παραδέχτηκε, προσθέτοντας: «Γι’ αυτό κι εγώ έκανα τις αγελάδες σου να γεννούν δίδυμα». «Θέλω λοιπόν μια τελευταία χάρη», είπε o Ά. «Βοήθησέ με να κερδίσω την Άλκηστη, εκπληρώνοντας τους όρους που ζητάει ο Πελίας». Ο Απόλλων δέχτηκε, o Ηρακλής τον βοήθησε να δαμάσει τα θηρία, και ο Ά. εμφανίσθηκε στην Ιωλκό οδηγώντας ένα άρμα που είχε ζεμένα το λιοντάρι και τον αγριόχοιρο. Έγιναν λοιπόν οι γάμοι του Α. με την Άλκηστη, αλλά ο βασιλιάς των Φερών λησμόνησε να κάνει την καθιερωμένη θυσία στην Άρτεμη, και όταν, έχοντας πιει πολύ κρασί, αλειμμένος με μύρα και στεφανωμένος με άνθη, μπήκε στον νυφικό κοιτώνα τη νύχτα, οπισθοχώρησε με φρίκη, γιατί δεν τον περίμενε στην παστάδα η ωραία νύφη, αλλά ένα σύμπλεγμα από φαρμακερά φίδια που σφύριζαν απαίσια. Ο Ά. βγήκε τρέχοντας και φωνάζοντας τον Απόλλωνα, που έσπευσε να επέμβει και να παρακαλέσει την Άρτεμη να φανεί επιεικής. Η λησμονημένη θυσία έγινε αμέσως και ο Απόλλων κατόρθωσε μάλιστα να αποσπάσει από την Άρτεμη την υπόσχεση πως, την ημέρα του θανάτου του Α., θα μπορούσε να ζήσει αν ένα μέλος της οικογένειάς του προσφερόταν να πεθάνει στη θέση του, από αγάπη (για τη συνέχεια του μύθου και τον ρόλο της Άλκηστης, βλ. λ. Άλκηστις).

Ο Άδμητος διαφεύγει τον θάνατο με τη θυσία της συζύγου του Άλκηστης, σε τοιχογραφία από το Ηράκλειο της Κάτω Ιταλίας (Εθνικό Μουσείο, Νάπολη· φωτ. Gilardi).

II

(5ος αι. π.Χ.). Βασιλιάς των Μολοσσών που δέχτηκε και φιλοξένησε τον Θεμιστοκλή όταν, το 470 π.Χ., κατέφυγε κοντά του. Παρότι ο Θεμιστοκλής δεν του είχε άλλοτε συμπεριφερθεί φιλικά, όχι μόνο δεν τον παρέδωσε στους Αθηναίους και τους Λακεδαιμονίους, όταν τον ζήτησαν, αλλά και τον έστειλε ασφαλή στον βασιλιά της Περσίας. Ο Θουκυδίδης μάλιστα διηγείται (Α 136) πως όταν πήγε o Θεμιστοκλής στον βασιλιά των Μολοσσών, ο Ά. δεν ήταν εκεί, η γυναίκα του όμως συμβούλεψε τον Θεμιστοκλή να καθίσει ικέτης στην εστία του ανακτόρου, αφού πάρει στην αγκαλιά του το παιδί της. Όταν λίγο αργότερα ήρθε o Ά., ο Θεμιστοκλής φανέρωσε ποιος είναι και του είπε πως δεν θα ήταν αξιοπρεπές να τον τιμωρήσει τώρα εξόριστο, επειδή κάποτε είχε αντιταχθεί σε μια παράκλησή του προς τους Αθηναίους. Ο Ά. τον σήκωσε από την εστία μαζί με το παιδί του, και τον έστειλε στην Πύδνα, απ’ όπου ο Θεμιστοκλής, με φορτηγό πλοίο και έπειτα από αρκετές περιπέτειες έφτασε στην Έφεσο.

* * *

ἄδμητος -η, -ον (Α) [δάμνημι]

1. (για ζώα) αδάμαστος, ατιθάσευτος, ανυπότακτος

2. (για κοπέλες) ανύπαντρη, που δεν έχει τεθεί «υπό ζυγόν», δεν είναι «ύπανδρος», παντρεμένη.